در دنیای بزرگ صنایع هوایی، اتومبیل و لوازم خانگی بحثی داغ همواره وجود داشته است: برای پوشش سطوح فلزی رنگ مایع بهتر است یا رنگ پودری؟ حقیقت این است که هر یک از این دو نوع پوشش مزایای خاص خود را دارند. با این حال، برای انتخاب درست باید ابتدا خصوصیات، مزایا و معایب رنگ‌های پودری و مایع را بشناسیم. در این مطلب قصد داریم به مقایسه رنگ پودری و رنگ مایع بپردازیم.
پوشش نهایی که بر روی فلزاتی مثل آهن و فولاد اعمال می‌شود تنها جنبه زیبایی و دکوراتیو ندارد. اگر سطح فلزاتی که آهن دارند بی حفاظ در برابر اکسیژن رها شوند دچار زنگ زدگی و پوسیدگی می‌شوند. پس پوشش رنگ باید توان محافظت از فلزات در برابر پوسیدگی را داشته باشد.
برای پوشش دادن و محافظت از سطوح فلزی می‌توان هم از رنگ مایع و هم رنگ پودری استفاده کرد. این دو نوع پوشش از رزین، افزودنی و رنگ دانه تشکیل می‌شوند. اما تفاوت این دو نوع رنگ در عامل حلال است؛ رنگ های مایع دارای عامل حلال هستند و رنگ های پودری فاقد حلال.
وجود همین حلال است که رنگ های مایع را به شکل مایع نگه می‌دارد. در مقابل، رنگ های پودری به صورت پودرهای خشک اجرا و به کارگرفته می‌شوند. تمام تفاوت‌های رنگ پودری و رنگ مایع، از جمله روش‌های اجرا، ظاهر رنگ و بافتی که روی سطح ایجاد می‌کنند، ترکیب و تطابق رنگ، ابزار و لوازم اجرا و الزامات آموزشی شخص اجراکننده از همین تفاوت در ترکیب شیمیایی آنها نشات می‌گیرد.
فرایند اعمال رنگ
با اینکه رنگ های مایع و رنگ های پودری (جامد) به حالت‌های متفاوتی به کار گرفته می‌شوند، روش‌های اجرای آنها برای مصارف صنعتی شباهت‌های زیادی دارند. فرایندهای آماده‌سازی سطوح که قبل از اجرای رنگ لحاظ می‌شود برای هر دو نوع پوشش کاملا یکسان است. قبل از اینکه هر نوع پوشش و رنگی اعمال شود، سطح کار باید کاملا تمیز شود. هر گونه چربی، آلودگی و رطوبت می‌تواند قدرت چسبندگی رنگ را تحت تاثیر قرار دهد.
بعد از انجام تمیزکاری‌های لازم، فرایند اجرای رنگ کمی متفاوت می‌شود.
پوشش پودری
در فرایند اجرای پوشش های پودری، پودر خشک به وسیله ابزاری به نام تفنگی الکترواستاتیک به سطح بیرونی فلز شلیک می‌شود. این تفنگ به پودرهای رنگی بار الکتریکی منفی القا می‌کند و این ذرات باردارشده به قسمت ارت شده جذب می‌شوند که حاصل آن سطحی صاف و یکنواخت با سرعت اجرای بالا است.
بعد از اینکه ضخامت این پوشش به اندازه مطلوب رسید، قطعه رنگ شده داخل یک کوره حرارتی قرار می‌گیرد. حرارت این محیط باعث می‌شود ذرات پودر رنگ حالتی مثل ژله پیدا کنند و به هم بچسبند و پیوند بخورند. نتیجه آن سطحی سخت، صاف و یکنواخت می‌شود.
رنگ مایع
رنگ های مایع با رنگپاش روی سطح پاشیده می‌شوند. این رنگ نیز به صورت الکترواستاتیک شارژ می‌شود، اما تاثیر این شارژ بسیار کم‌تر و ضعیف‌تر است. در حالیکه رنگ‌های پودری به آسانی و تقریبا بدون تلاش خاصی، سطحی کاملا صاف و یکنواخت ایجاد می‌کنند، اجرای رنگ‌های مایع نیاز به تخصص و آموزش دارد تا از شره کردن و یا طبله کردن رنگ جلوگیری شود.
بافت و ظاهر رنگ
برخی موارد، ظاهر نهایی رنگ اعمال شده به اندازه نحوه اجرای آن اهمیت دارد. گاهی ممکن است ظاهر و بافت رنگ طوری باشد که با رنگ پودری و رنگ مایع به طور یکسان حاصل می‌شود. اما در مواردی هم ظاهر پوشش نهایی به گونه‌ای است که با یکی از این دو نوع پوشش راحت تر به دست می‌آید.
بافت‌های خاصی که روی برخی وسایل می‌بینید با رنگ‌های پودری و بسیار راحت ایجاد می‌شوند. برای ایجاد سطوح بافت‌دار لایه‌ای نازک از رنگ پودری روی سطح را پوشش می‌دهد. در حالیکه برای ایجاد سطحی صاف و یکنواخت باید با لایه‌ای ضخیم‌تر سطح کار را پوشش داد.
از نظر فنی، ایجاد سطحی براق با میزان درخشش بالا با رنگ پودری امکان پذیر است، اما با رنگ مایع بسیار راحت‌تر است.
ترکیب و تطابق رنگ
رنگ‌های پودری مزایا و نقاط قوت زیادی دارند، اما وقتی صحبت از ترکیب و تطبیق رنگ باشد رنگ‌های مایع حرف اول را می‌زنند.
رنگ‌های خاص و سفارشی را می‌توان در جا و با ترکیب رنگ‌های مایع به دست آورد. مثلا با ترکیب رنگ آبی با قرمز رنگ بنفش درست می‌کنیم. با وجود دستگاه ترکیب رنگ می‌توان با دقت بسیار بالا به بی‌نهایت رنگ دسترسی داشت.
در مقابل، برای پودر رنگ سفارشی باید یک خط تولید ویژه راه اندازی کرد. در رنگ‌های پودری هیچ حلالی وجود ندارد، بنابراین ترکیب پودر آبی با پودر قرمز رنگ بنفش ایجاد نمی‌کند، بلکه فقط مخلوطی از ذرات قرمز و آبی به دست می‌آید.
ترکیب و تطبیق رنگ با پوشش‌های پودری سخت است، به همین دلیل معمولا در حجم زیاد و در رنگ‌های استاندارد تولید می‌شود. سفارش دادن رنگ‌های خاص برای پوشش‌های پودری امکان پذیر است، اما نسبت به رنگ مایع بسیار گران‌تر و وقت‌گیرتر است.
کارایی رنگ
پوشش نهایی روی فلزات برای محافظت از آن ها در برابر خوردگی، زنگ زدگی و سایر آسیب‌های محیطی است. اگر این پوشش با ایجاد خراش و یا ورقه شدن رنگ آسیب ببیند کارایی خود را از دست می‌دهد.
از نظر کارایی، پوشش های پودری بهتر از رنگ‌های مایع عمل می‌کنند. از آنجایی که رنگ های پودری در کوره گرما می‌بینند و ذرات آن پیوند حرارتی می‌خورند و نیز می‌توان لایه های بسیار ضخیم‌تری با آنها اعمال کرد، مقاومت بیشتری در برابر خط و خش، ساییدگی، فرسایش و ورقه شدن دارند. این کارایی به ویژه برای محصولاتی که در فضاهای باز مورد استفاده قرار می‌گیرند بسیار مهم است.
علاوه بر سختی فیزیکی، ماندگاری و دوام پوشش‌های پودری بیشتر است. قرار گرفتن در معرض رطوبت، نور آفتاب و گرما در طولانی مدت رزین‌های موجود در رنگ مایع و رنگ پودری را خراب می‌کند. این پدیده که به آن گچی شدن رنگ (chalking) می‌گویند، باعث می‌شود ذرات رزین و رنگ دانه چسبندگی و استحکام خود را از دست بدهند و لایه‌ای گچ مانند روی سطح رنگ شکل می‌بندد.
گچی شدن معمولی رنگ فقط ظاهر رنگ را کمی کدر و محو می‌کند. اما گچی شدن شدید در نهایت باعث پوسیدگی رنگ شده و خاصیت حفاظت از سطح را مختل می‌کند. میزان گچی شدن رنگ بستگی به قدرت و انعطاف‌پذیری رزین دارد. رنگ های پودری پلی استر، به دلیل مقاومت فوق العاده‌ای که در برابر گچی شدن دارند، بهترین نوع پوشش به عنوان لایه نهایی محسوب می‌شوند.
ایمنی و سلامت رنگ
در مقایسه رنگ پودری با رنگ مایع باید به مسئله ایمنی و تاثیر هر یک بر روی سلامتی انسان و نیز محیط زیست توجه خاصی داشت. رنگ پودری علاوه بر دوام بیشتر، هم در زمان اجرا و هم در انبار، ایمن‌تر از رنگ مایع است. رنگ‌های مایع به چند دلیل مضر و خطرناک هستند. اول اینکه قابل اشتعال هستند. انبار کردن نادرست آنها می‌تواند به سادگی باعث حریق شود. همچنین برای سلامت نقاشان و اجراکنندگانی که با رنگ مایع سروکار دارند مضر است.
رنگ‌های مایع (به جز رنگ‌های اکریلیک) ترکیبات آلی فرار (VOCs) ساطع می‌کنند. قرار گرفتن در معرض ترکیبات آلی فرار برای طولانی مدت، به خصوص در محیط‌های بسته، باعث بروز ناراحتی‌های تنفسی و مشکلات عدیده بهداشتی می‌شود. ترکیبات آلی فرار منبع اصلی آلودگی‌های صنعتی نیز هستند.
از آنجایی که رنگ‌های پودری مایعی برای تبخیر شدن ندارند، ترکیبات آلی فرار نیز ساطع نمی‌کنند و کاملا از خطرات ایمنی و سلامت رنگ‌های مایع به دور هستند.
هزینه رنگ
در دراز مدت، قیمت و هزینه رنگ‌های پودری کم‌تر از رنگ‌های مایع است، اما در ابتدا هزینه بالاتری دارند. فناوری رنگ مایع سابقه بسیار طولانی‌تری دارد (رنگ‌های پودری از دهه 1950 میلادی به بازار عرضه شدند)، به همین دلیل تجهیزات و مواد آن به راحتی و وفور قابل دسترس و موجود هستند.
صرفه جویی در هزینه‌ها با رنگ پودری به طور غیرمستقیم اما سریعا قابل مشاهده است.
اول اینکه رنگ‌های پودری نرخ مصرف بیشتری دارند. برخلاف رنگ مایع، رنگ پودری را می‌توان جمع آوری و دوباره مصرف کرد. تقریبا 70% رنگ مایع هنگام اجرا با رنگپاش از بین می‌رود. این میزان در مورد رنگ پودری فقط 5% است.
رعایت مقررات ایمنی و محیط کار نیز روی هزینه‌ها تاثیر زیادی دارد. از آنجایی که رنگ‌های مایع خطر بیشتری دارند پرداخت حق بیمه و نیز اقدامات لازم برای ایمنی کارکنان هزینه بیشتری طلب می‌کند. امکانات و تجهیزات رنگ‌های پودری می‌تواند در دراز مدت این هزینه‌ها را به حداقل برساند.
هزینه های نیروی کار نیز برای رنگ پودری کم‌تر است. اجرای رنگ پودری نیاز به نیروی آموزش دیده ندارد و هر کسی می‌تواند آن را انجام دهد. حتی می‌توان به صورت تمام خودکار رنگ پودری را اجرا کرد.
و مورد آخر اینکه، رنگ های پودری به دلیل نرخ مصرف بیشتر هزینه دور ریز کم‌تری دارند. ضمنا مواد دور ریز آن چون ضرری برای محیط زیست ندارد مشمول قوانین سختی که شامل رنگ‌های مایع است نمی‌شود.
جمع بندی
در این مطلب به مقایسه رنگ پودری با رنگ مایع پرداختیم. با پیشرفت فناوری های نوین و کاهش هزینه‌ها، محبوبیت رنگ‌های پودری در حوزه صنایع مختلف روز به روز بیشتر می‌شود. رنگ‌های مایع همیشه جایگاه خود را خواهند داشت، اما قطعا در آینده رنگ‌های پودری را بیشتر از قبل در بازار می‌بینید.
